مداخله در بافت های فرسوده با رویکرد مشارکت مردمی (نمونه موردی بافت فرسوده کاشمر)

در گذشته حل مسائل و مشکلات تمامی بافت های شهری از جمله بافت های فرسوده در قالب طرح های جامع و تفصیلی صورت می پذیرفت. این طرح ها نگاهی تقریباً یکسان به تمامی این بافت ها داشتند، و علی رغم تفاوت های فاحش در ویژگی های ساختاری وکالبدی عملاً راهبردها و راهکارهای یکسانی را برای توسعه آنها پیشنهاد می نمودند. ولی در سال های اخیر با شروع رویکرد راهبردی -ساختاری و بعد از آن مشارکتی در میان اندیشمندان حوزه شهرسازی، حل مسائل مربوط به این بافتها به صورت خاص سرلوحه کارمسئولان شهری قرار گرفته است. نگاهی دقیق به این طرحها با هدف بررسی دلایل عمده عدم تحقق آنان در داخل و خارج کشور در دهه های اخیر نشان می دهد که ،حضور ناکارآمد و ضعف شدید مشارکتهای مردمی در فرآیند تهیه و اجرای این طرح ها، یکی از دلایل اصلی عدم تحقق آنها است .در همین راستا و به منظور افزایش سطح تحقق پذیری طرحها پیشنهاد تهیه طرح های مشارکتی در حوزه شهرسازی مطرح گردید.این طرح ها ضمن واقع گراتر نمودن پیشنهادات مطرح شده باعث می شوند تا مشارکت های مردمی در فرآیند تهیه، تصویب واجرای طرح ها بیشتر شده، و بر میزان پذیرش آنان از سوی مردم افزوده شود. بررسی دقیقتر این طر ح ها از یک سو این حقیقت راآشکار میسازد که مشارکت در مفهوم عام، و مشارکت موثر مردم در فرآیند طراحی شهری به مفهوم خاص، هر چند که همواره امری مطلوب شناخته شده، ولی به دلیل ابهام و پیچیدگی در تعریف و فرآیند در بیشتر این طرح ها نادیده گرفته شده و در بیشتر طرح هایی که با عنوان شهرسازی مشارکتی درخارج و یا داخل کشور تهیه و اجرا میگردد، مشارکت دادن شهروندان در فرآیند برنامه ریزی شهری مطرح بوده است. اصولاً مشارکت شهروندان در بهسازی محیط سکونت خویش نتایج مثبتی را به دنبال دارد که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد: کاهش محدودیتها و مشکلات مدیریت شهری به خصوص شهرداری هایی که با کمبود یا فقدان منابع مالی مواجه می باشند چرا که جلب مشارکت مردم باعث رفع بخشی از نیاز مدیریت شهری به منابع مالی می شود. صرفه جویی در هزینه ها و کاهش صرف انرژی، بدین معنی که با استفاده از مشارکت شهروندان این امکان فراهم شود که با صرف انرژی، هزینه و امکانات کمتر از سوی نهادهای حکومتی اقدامات بسیاری را در شهر انجام داد .مشارکت شهروندان در مداخله محیط سکونت خویش باعث افزایش همکاری های اجتماعی و نیز افزایش حس تعلق آنان به شهر می شود. جلب مشارکت مردم منجر به ایجاد و یا تقویت پایه های جامعه مدنی می شود. بنابراین برنامه ریزی مشارکت گرا و از پایین به بالا جای برنامه ریزی از بالا به پایین را گرفته است. جلب مشارکت مردم به ویژه ساکنان و مالکان بافتهای فرسوده شهری و توسعه سرمایه گذاری بخش غیردولتی در یک سازوکار تشویقی از تهیه طرح تا اجرا و بهره برداری از اصول محوری بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری است که تقریباً مورد توافق همگان قرار گرفته است و برنامه ریزی مشارکت گرا برای بهسا زی بافت های فرسوده شهری در واقع سپردن امور بهسازی شهری به واحدهای کوچکتر و مردم و ایجاد زمینه برای همکاری با آنان است که باعث ایجاد واحد مشارکتی در نظام مدیریت و اداره امور شهرها می شود . از این رو این پژوهش به بررسی مفاهیم و مبانی نظری مشارکت مردمی و نحوه جلب مشارکت مردم در بازسازی بافت های فرسوده و راهکارهای توسعه مشارکت مردم در این زمینه می پردازد. این پژوهش در رسته پژوهش های بنیادی - کاربردی می باشد و نگرش حاکم بر آن اکتشافی - تبیینی می باشد و از روش توصیفی – تحلیلی استفاده شده است. ابتدا چارچوب نظری مرتبط با موضوع پژوهش ، مفاهیم و دیدگاه های مطرح شده در ادبیات مربوط به آن به طور کلی مورد مطالعه قرار گرفته است در ادامه به توضیحات مختصری در خصوص نمونه موردی بافت فرسوده شهر کاشمر پرداخته شده است . در نهایت با عنایت به معیارهای منتج شده از مبانی نظری به شناسایی انواع بافت فرسوده پرداخته شده است و در گام بعدی انواع مداخله در هر یک از بافت های فرسوده شناسایی شده، مشخص شده است و در نهایت شیوه های گوناگون مشارکت در هر یک از گونه های مداخله تعیین گردیده است. تکنیک بکار گرفته شده در این پژوهش تکنیک سلسله مراتبی ahp و ماتریس swot می باشد که با استفاده از ابزار تحلیلی gis و expert choice استفاده شده است.